– Thưa đại đức, nếu mình nhớ lại được một việc làm từ lâu xưa, không biết là do gì?
– Do trí nhớ, tâu đại vương .
– Thế mà trẫm nghĩ, nhớ được là do tâm.
– Nếu đại vương nghĩ là do tâm, vậy có việc gì trong quá khứ mà đại vương quên chăng?
– Có rất nhiều chuyện đã quên.
– Đã nhớ là do tâm mà sao lại quên? Hay khi làm những việc ấy, đại vương làm với vô tâm ?
– Không phải vậy, làm với hữu tâm.
– Đã “có tâm” mà sao tâm lại không nhớ ?
Suy nghĩ một hồi, đức vua nói:
– Hay là ký ức chăng?
– Đúng thế, trí nhớ là do ký ức, ký ức chính là nơi ghi chép chuyện quá khứ giúp cho trí nhớ làm việc. Chức năng của trí nhớ là làm công việc nhớ lại các việc trong quá khứ; còn tâm có chức năng nhận thức, suy nghĩ, nhận biết, chụp bắt, gom thâu mà thôi, tâu đại vương !
– Rõ ràng lắm rồi!
* * *
(Trích “Mi Tiên Vấn Ðáp” – “Milinda Panha” )
Dịch giả: Hòa thượng Giới Nghiêm (Maha Thera Thita Silo)
