– Thưa đại đức, ví dụ có hai người ở đây cùng chết, một người được sanh lên cõi trời phạm thiên, một người đầu thai vào xứ Kasmir kế cận đây, thế thì ai sẽ đến trước?
– Cùng đến một lúc, tâu đại vương.
– Xa gần không đồng nhau mà sao lại cùng đến một lượt, thưa đại đức?
– Thế thì đại vương thử nhiếp tâm nghĩ đến xứ sở Alasanda của đại vương đi?
– Trẫm nghĩ rồi.
– Bây giờ đại vương lại nhiếp tâm nghĩ đến xứ sở Kasmir đi!
– Trẫm nghĩ rồi!
– Thời gian mà đại vương nghĩ đến hai xứ sở ấy, xứ sở nào mau hơn?
– Thời gian bằng nhau.
– Tại sao thế? Xứ Alasanda của đại vương cách đây hai trăm do tuần, xứ Kasmir cách đây chỉ có mười hai do tuần mà thời gian đi về lại bằng nhau?
– Quả đúng như thế thật. Nhưng đại đức có thể cho nghe thêm ví dụ nữa được chăng?
– Ví dụ có hai con chim cùng bay, một con tìm đậu nhánh cao, một con tìm đậu nhánh thấp, chúng cùng đậu một lần. Bần tăng thử hỏi đại vương, cái bóng của hai con chim ấy, bóng nào rọi xuống mặt đất trước?
– Cùng một lần, không trước không sau.
– Chúng sanh chấm dứt thọ mạng ở đây, dẫu hóa sanh lên cõi Phạm thiên, dẫu đầu thai vào cảnh người thì thời gian vẫn đồng nhau, không có sau trước, tâu đại vương.
– Đại đức cho nghe thêm ví dụ.
– Đại vương hãy nhìn sắc thân của bần tăng đi?
– Trẫm nhìn rồi.
– Đại vương bỏ bần tăng, và qua cửa kính trên nóc cung điện, nhìn mặt trời thử xem.
– Trẫm nhìn rồi.
– Thời gian mà đại vương nhìn bần tăng ở cạnh đây và thời gian mà đại vương nhìn mặt trời xa xăm kia, có bằng nhau chăng?
Đức vua Mi-lan-đà gật đầu:
– Vậy là trẫm đã hiểu. Sự tái sanh của chúng sanh, dầu ở cảnh giới nào, đều xảy ra trong một niệm, chẳng có xa gần, sau trước!
– Đúng thế, tốc lực tâm đều bằng nhau.
– Quả vậy, thưa đại đức.
* * *
(Trích “Mi Tiên Vấn Ðáp” – “Milinda Panha” )
Dịch giả: Hòa thượng Giới Nghiêm (Maha Thera Thita Silo)
