Giới luật được đặt ra để giúp hành giả tu tâm sửa tánh, tránh những điều lầm lỗi đưa đến đau khổ cho mình và kẻ khác. Thọ giới nhiều là điều rất tốt nhưng nhiều khi không nhớ hết để mà giữ.
Giới luật tuy nhiều nhưng ta có thể tóm tắt lại trong một giới căn bản sau đây:
“Không nghĩ xấu và nói xấu kẻ khác”.
Không nghĩ xấu và nói xấu kẻ khác tức là tu tâm và tu miệng.
Ở đời ai cũng muốn hạnh phúc sung sướng, nhưng sao cứ gặp khổ đau? Ðó chỉ vì chúng ta không chịu tu sửa tận gốc (tức là sửa tâm ý), mà chỉ chú trọng những hình thức nghi lễ bề ngoài.
Trong Kinh Pháp Cú, phẩm Song Yếu có nói: “Tâm dẫn đầu các pháp và làm chủ mọi hành động. Nếu nói hay làm với tâm ô nhiễm, khổ đau sẽ theo nghiệp kéo đến như bánh xe lăn theo chân con vật kéo”.
Chúng ta muốn an vui hạnh phúc nhưng luôn phạm lỗi lầm lớn nhất đó là: nghĩ xấu và nói xấu kẻ khác. Khi khởi một ý nghĩ xấu về ai thì ý nghĩ xấu đó nằm trong tâm của chính ta. Khi nói lời xấu ác thì lời nói đó nằm ngay nơi miệng của ta trước hết. Vì nghĩ xấu kẻ khác nên ta nghi ngờ và xem họ là thù địch, rồi ghét bỏ họ. Vì ta nói xấu kẻ khác nên họ thù ghét lại ta. Từ nghĩ xấu và nói xấu sẽ đưa đến hành động xấu ác tức là tạo nghiệp. Do đó nếu muốn tránh tạo ác nghiệp thì ta phải tu ngay từ trong tâm, giữ tâm trong sạch vắng lặng, trau dồi bốn đức tính (từ, bi, hỷ, xả) và giữ gìn cái miệng, ít nói chuyện thị phi, tốt xấu của kẻ khác. Mỗi khi mở miệng thì chỉ nói lời ái ngữ và sự thật, còn không thì nên im lặng. Giữ gìn được tâm và miệng trong sạch thì chắc chắn hành động sẽ tốt lành. Chúng ta hay thích thọ giới nhiều, học kinh luận cao siêu nhưng lại bỏ sót những điều căn bản và giản dị.
Có người đến hỏi đạo thiền sư Ô Sào. Ngài nói:
Đừng làm điều ác, Gắng làm việc lành, Giữ tâm trong sạch Đó lời Phật dạy.
Người kia nói: “Cái này ai mà chả biết”.
Thiền sư trả lời: “Con nít lên ba cũng biết, nhưng ông già tám mươi làm cũng không xong”.
Giới luật tuy nhiều nhưng ta hãy bắt đầu bằng giữ cho tâm và miệng trong sạch thì tất cả giới khác sẽ tự nhiên trong sạch.
(Trích “Dòng Đời Vô Tận”)
Hòa thượng Thích Trí Siêu
