Trong báo Reader Digest1 có kể một chuyện thưa kiện khá lạ đời. Một ông nọ xem tivi, chương trình Fear Factor2 sợ quá rồi bị ám ảnh, ông ta đệ đơn kiện chương trình này phải bồi thường. Nhưng quan tòa bác đơn và nói ngày nay người ta chế ra cái đồ bấm đổi đài (remote control) để làm gì? Nếu ông xem thấy sợ thì phải biết đổi đài. Ông không đổi đài là lỗi tại ông chứ không phải tại đài truyền hình.
Trong tâm con người cũng có nhiều đài, nhiều băng tần như tivi, radio. Có những đài mang tên buồn, vui, ưa, ghét, giận, hờn, lo, sợ, v.v… Đài mang tên buồn thì hay chiếu những chuyện buồn đủ loại từ nhiều năm cũ. Đài mang tên vui thì chuyên phát những chuyện vui quá khứ. Đài mang tên ưa thì hay chiếu những thứ mà ta ưa thích, thèm muốn. Đài mang tên ghét thì hay chiếu những thứ khiến cho ta phát ghét, v.v…
Hàng ngày khi tiếp xúc với cảnh vật bên ngoài, gặp cái gì đáng yêu thì về nhà hình ảnh đó cứ hiện lên hoài trong tâm, đây là chúng ta đang xem đài “vui”; thấy cái gì đáng ghét thì hình ảnh đó cũng hiện lên hoài và chúng ta bị dính vào đó rồi buồn bực không nguôi, đây là tâm đang chiếu đài “buồn” cho ta xem. Nếu buồn quá thì phải biết đổi đài, tức là khởi tâm suy nghĩ, nhớ lại chuyện vui nào khác. Nếu vui quá mà ngủ không được thì ta cũng có thể đổi đài, nghĩ đến cái gì đó cho tâm bình lại để bớt kích thích. Sự đổi đài này trong đạo Phật gọi là thay chốt .
Khi tâm tham, sân, si thì nó phát ra những ý nghĩ, hình ảnh tham, sân, si làm mình phiền não. Nhưng ta không biết là mình có thể đổi đài nên cứ nằm yên hoặc ngồi ì ra đó chịu trận. Khi tham thì radio hay tivi tham phát ra các ý tưởng tham lẩn vẩn trong đầu xúi giục ta tìm cách thỏa mãn lòng tham. Khi sân thì đài radio, tivi trong tâm cứ phát ra những ý tưởng sân xúi giục ta phải giận hờn, la hét, chửi bới, đánh đập người làm trái ý ta.
Con người có khả năng suy nghĩ, vậy hãy dùng khả năng này mà đổi đài trong tâm để thoát khổ. Nói thì có vẻ dễ nhưng muốn xử dụng được khả năng đổi đài trong tâm không phải là dễ. Đó là lý do tại sao cần phải tu tập thiền quán, vì thiền quán giúp chúng ta có chánh niệm, tỉnh giác, có định lực và từ đó mới có thể đổi đài trong tâm dễ dàng.
[1] Reader Digest: tên một báo nguyệt san khá nổi tiếng ở Mỹ. 2 Fear Factor: đài tivi chuyên chiếu những sự kiện làm cho khán giả sợ hãi như nằm trong bồn rắn, ăn nuốt côn trùng sống, v.v…
[2] Xem kinh An trú tầm, trong Trung Bộ Kinh 20, hoặc sách “Ý Tình Thân”, Thích Trí Siêu.
(Trích “Dòng Đời Vô Tận”)
Hòa thượng Thích Trí Siêu
