Qua biết bao nhiêu là câu hỏi, bao nhiêu ngày đã trôi qua, bao nhiêu câu trả lời của bậc trí tuệ; đức vua Mi-lan-đà lần hồi khám phá ra một kho tàng pháp bảo, mà bề xa bề rộng của nó là không có mé bờ, bề sâu bề ẩn của nó cũng khó lặn cho tận đáy. Ngoài ra, còn có những cái rất cụ thể và giản dị như có thể nhìn bằng mắt, sờ bằng tay, đôi khi tưởng là dễ dàng như mặc áo, ăn cơm! Mỗi mỗi chi tiết đều mạch lạc, sáng sủa. Mỗi mỗi ví dụ đều trùng khít với nghĩa ngữ!
“Ôi! Cảm ơn, thâm tạ vị đại đức tuổi trẻ, thông tuệ. Ta đã thấy được một phần nào, trong muôn một, lộ trình tìm đến chân phúc. Lộ trình ấy chính là tuệ phá vỡ vô minh, diệt tận ái dục. Con đường ấy phải bước qua những lạch luồng vi tế, cạm bẫy của ngã chấp và tri kiến. Sự tối thượng của Niết bàn cần phải được khám phá. Vị cam lồ bất tử của Niết bàn cần phải được nếm thưởng để khỏi uổng phí một đời! Tuy nhiên, tất cả những câu hỏi đưa ra, không phải chỉ vì ta và bởi ta, mà còn cho đại chúng và cho cả những thế hệ mai sau. Vâng, ta phải hỏi, hằng trăm câu hỏi. Dù câu hỏi đó sơ căn, dù câu hỏi đó dường như phạm thượng, dù câu hỏi đó như đặt bẫy, dù câu hỏi đó tưởng như nhạt nhẽo, vô duyên, dù câu hỏi đó ngớ ngẩn, dù câu hỏi đó là khó chịu, dù câu hỏi đó là rối ren, phức tạp, dù câu hỏi đó tốn công, mất thì giờ, dù câu hỏi ấy kẻ trí không nên đặt ra! Mặc, ta cứ hỏi, nhờ vậy, giáo pháp sẽ được phong phú thêm lên, giáo pháp sẽ được khơi dòng và tuôn chảy vào tất cả ngõ ngách, tế bào của đời sống, trên mọi nẻo tối tăm mà ma vương đang ngự trị!”
Đức vua Mi-lan-đà sau khi suy nghĩ như thế rồi, hân hoan phát sanh; với sắc mặt tươi vui phơi phới, đặt thêm câu hỏi khác:
– Thưa đại đức! Ngài giải đáp rất hay hằng trăm câu hỏi về giáo pháp của Đức Tôn Sư; nhưng chẳng hay, ngài đã từng thấy đức Phật chưa?
– Dạ thưa chưa, tâu đại vương!
– Thế thầy tổ của đại đức có thấy chăng?
– Cũng không thấy.
– Những vị thầy ba đời, bốn đời, là thầy của thầy tổ đại đức, chắc có thấy chứ?
– Tâu, cũng không luôn!
– Vậy là rõ, như thế không có Đức Phật rồi!
Đại đức Na tiên im lặng giây lát, rồi hỏi:
– Nghe nói đại vương gốc người Hy lạp?
– Đúng vậy.
– Vị thủy tổ khai sáng dòng họ đại vương ở Hy lạp tính đến nay chừng bao nhiêu đời rồi!
– Thưa, đâu cả hằng trăm đời!
– Đại vương đã từng thấy mặt vị thủy tổ của ngài chưa?
– Chưa thấy.
– Thân phụ của đại vương có thấy không?
– Cũng không thấy.
– Thế các vị tằng tổ, cao tằng… năm đời, bảy đời của đại vương có thấy chăng?
– Cũng không nốt!
– Vậy rõ là vị thủy tổ của đại vương không có rồi!
Đại vương Mi-lan-đà cười ha hả:
– Thủy tổ của trẫm có, bằng chứng là còn dòng họ của trẫm và có trẫm đây!
– Cũng như thế, tuy bần tăng không thấy Đức Phật, nhưng Đức Phật có, bằng cớ là còn giáo hội Tăng già, còn giáo pháp và có bần tăng đây!
Đức vua Mi-lan-đà tự nghĩ: “Đáp thế là hết chỗ để mà hỏi rồi, nhưng ta nên giả bộ ngớ ngẩn”, bèn hỏi tiếp:
– Đại đức có còn ví dụ nào nữa chăng?
– Có chứ! Ở nơi quốc độ mà đại vương đang ngự trị đây, trước đây đã từng có đức vua nào khai sáng hở đại vương?
– Theo lịch sử thì có chứ!
– Nhưng đại vương có thấy chăng?
– Không thấy.
– Thế các vị lão thần, các vị quân sư đã già cả họ có thấy chăng?
– Cũng không thấy!
– Thôi, nói chi xa, vị vua trước đây cai trị quốc độ này, đại vương có thấy chăng?
– Không thấy.
– Các vị đại thần, quân sư của đại vương có thấy chăng?
– Cũng không thấy.
– Thế là rõ. Thế là trước đây chẳng hề có một vị vua nào cả!
