Đại Châu³⁵ đến tham học. Mã Tổ hỏi:
– Từ đâu tới?
Đáp:
– Chùa Đại Vân ở Việt Châu.
Sư hỏi:
– Đến làm gì?
Đáp:
– Đến cầu Phật pháp.
Sư nói:
– Của báu của chính mình không ngó tới, bỏ nhà chạy rông làm gì? Ta ở đây một vật cũng chẳng có, ông cầu Phật pháp chi?
Đại Châu bèn cúi lạy mà hỏi:
– Cái gì đâu mà bảo là của báu của chính Huệ Hải tôi?
Sư đáp:
– Cái đang hỏi ta chính là của báu của ông đó. Nó đầy đủ tất cả, không còn thiếu gì. Cứ tự tại mà sử dụng, cần chi mà cầu tìm bên ngoài nữa?
Đại Châu nghe xong liền thấy được bổn tâm, hớn hở lạy tạ. Bèn ở lại hầu thầy sáu năm. Sau về tự soạn bộ luận Đốn Ngộ Nhập Đạo Yếu Môn, một quyển. Sư đọc xong, bảo chúng:
– Đất Việt Châu có viên ngọc lớn³⁶, tròn, sáng, trong suốt ngời ngời, không chút tỳ vết.
Viên Đức
³⁵ Đại Châu: Cao tăng đời Đường. Pháp danh Huệ Hải. Họ Châu, người Kiến Châu. Thọ học với Hòa thượng Đạo Trí, chùa Đại Vân, đất Việt. Sau đến học với Mã Tổ và đắc pháp.
³⁶ Viên ngọc lớn: Đại Châu, Huệ Hải họ Châu, nhân Mã Tổ nói câu này, được người đương thời tặng hiệu là Đại Châu.
Luận giải: Giai thoại này là một ví dụ điển hình về phương pháp “trực chỉ nhân tâm, kiến tính thành Phật” (chỉ thẳng tâm người, thấy tính thành Phật) của Thiền tông. “Viên ngọc lớn” là một ẩn dụ tuyệt đẹp cho Phật tính hay chân tâm vốn sẵn có, hoàn hảo và sáng suốt bên trong mỗi người. Mã Tổ không giảng giải lý thuyết suông mà dùng câu hỏi và lời đáp để chỉ thẳng cho Huệ Hải thấy rằng chính cái “tâm” đang biết thắc mắc, đang đi tìm cầu của ông mới là kho báu thật sự. Sự giác ngộ của Huệ Hải đến từ việc quay lại nhận ra kho báu nơi chính mình, thay vì tìm kiếm ở bên ngoài.
